Wat is EUDR? De EU ontbossingsverordening begrijpen

De EU ontbossingsverordening (EUDR) is een nieuw wettelijk kader dat door de Europese Unie is ingevoerd om ontbossing en aantasting van bossen wereldwijd tegen te gaan. Het belangrijkste doel is ervoor te zorgen dat bepaalde grondstoffen die op de EU-markt worden gebracht of uit de EU worden geëxporteerd, ontbossingsvrij, legaal geproduceerd en traceerbaar naar de bron zijn.

In dit artikel worden de betekenis, het doel en de wettelijke vereisten van EUDR uitgelegd, inclusief de impact op toeleveringsketens, implementatiestappen en de rol van technologie bij het waarborgen van naleving. Het is bedoeld voor professionals, klanten en besluitvormers die een duidelijk inzicht willen in de verordening en hoe ze zich erop kunnen voorbereiden.

Wat is EUDR en waarom is het belangrijk?

In dit hoofdstuk wordt de definitie van de EUDR gegeven en wordt uitgelegd waarom de verordening is opgesteld. Het legt de basis voor een beter begrip van de bredere juridische en milieucontext.

Wat is de EU ontbossingsverordening (EUDR)?

EUDR staat voor European Union Deforestation Regulation, officieel aangenomen als Verordening (EU) 2023/1115. De verordening is in juni 2023 in werking getreden en stelt strenge regels vast voor het op de markt brengen of exporteren van bepaalde grondstoffen in de EU. Producten moeten vrij zijn van ontbossing, legaal geproduceerd zijn en via gedetailleerde documentatie traceerbaar zijn naar hun oorsprong.

De EUDR vervangt de vorige EU-houtverordening (EUTR) en breidt het toepassingsgebied uit van illegale houtkap tot alle vormen van ontbossing, ongeacht of deze legaal zijn of niet volgens de lokale wetgeving.

Waarom de EUDR werd ingevoerd

De verordening heeft betrekking op kritieke mondiale problemen zoals klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en aantasting van bossen. De EU is een van 's werelds grootste importeurs van land- en bosbouwproducten, wat betekent dat haar consumptiepatronen een aanzienlijke invloed hebben op de wereldwijde ontbossing.

Bossen spelen een cruciale rol bij het opslaan van koolstof, het ondersteunen van biodiversiteit en het voorzien in levensonderhoud. Toch heeft de vraag naar grondstoffen zoals soja, palmolie en vee de ontbossing versneld, vooral in tropische gebieden. EUDR wil de ecologische voetafdruk van de EU verkleinen en duurzame handelspraktijken bevorderen. Het versterkt ook de toezeggingen van de EU in het kader van de Europese Green Deal en het doel van klimaatneutraliteit in 2050.

EUDR vs. EUTR: wat is er veranderd?

Om het belang van de nieuwe verordening volledig te begrijpen, is het nuttig om de EUDR te vergelijken met haar voorganger. De EU-houtverordening (EUTR), die sinds 2013 van kracht is, was de eerste stap in de aanpak van bosgerelateerde risico's in toeleveringsketens. Het toepassingsgebied en de mechanismen waren echter beperkt.

Terwijl de EUTR zich uitsluitend richtte op hout en illegale houtkap wilde voorkomen, richtte het zich niet op legale ontbossing, sloot het niet-houtproducten zoals soja of vee uit en ontbrak het aan robuuste traceerbaarheids- en handhavingssystemen.

De EUDR vervangt de EUTR en breidt deze uit door:

• Heeft betrekking op zeven grondstoffen met een hoog risico naast hout (bijv. soja, palmolie, cacao).
• Van toepassing op zowel legale als illegale ontbossing.
• Volledige traceerbaarheid tot op perceelsniveau vereisen met behulp van geolocatiegegevens.
• Het verplichten van een gestructureerd due diligence-proces en het indienen van nalevingsverklaringen.
• Invoering van risicoclassificatie van landen en strengere handhavingsmaatregelen.

Kortom, de EUDR stelt een breder, strenger en technologisch geavanceerder nalevingskader vast. Bedrijven die voorheen de EUTR-vereisten volgden, moeten zich nu aanpassen aan complexere en strengere normen.

Reikwijdte van de EUDR: wat valt eronder en wie moet eraan voldoen

Inzicht in het toepassingsgebied van de EUDR is essentieel om te bepalen of een product of bedrijf onder de voorschriften valt. In dit hoofdstuk wordt uitgelegd welke goederen onder de verordening vallen en welke actoren wettelijk verantwoordelijk zijn voor de naleving van de verordening.

Betrokken goederen en producten

De EUDR richt zich specifiek op grondstoffen die het nauwst verbonden zijn met ontbossing en aantasting van het milieu. Deze goederen en hun derivaten staan centraal in wereldwijde toeleveringsketens en moeten aan strenge duurzaamheidscriteria voldoen wanneer ze de EU-markt binnenkomen of verlaten.

EUDR is van toepassing op zeven grondstoffen met een hoog risico die vaak verband houden met ontbossing:

• Vee.
• Cacao.
• Koffie.
• Palmolie.
• Soja.
• Hout.
• Rubber.

Het is ook van toepassing op een breed scala aan afgeleide producten zoals leer, chocolade, papier, pulp, meubels en gedrukte boeken. De producten zijn opgenomen op basis van hun classificatie onder het gecombineerde nomenclatuursysteem (GN) van de EU.

De verordening is alleen van toepassing op goederen die op of na 29 juni 2023 zijn geproduceerd. Voor hout gelden speciale regels: producten die vóór die datum zijn geoogst, vallen tot 30 december 2028 onder de oude EUTR. Daarna moeten alle houtgerelateerde goederen voldoen aan de EUDR-normen. Voor vee is de belangrijkste datum de geboorte van het dier.

Wie moet aan de voorwaarden voldoen

De EUDR wijst wettelijke verantwoordelijkheid toe aan specifieke actoren binnen de toeleveringsketen. Het is van cruciaal belang om te weten of je bedrijf wordt geclassificeerd als een operator of een handelaar, omdat dit bepaalt welk niveau van due diligence en rapportage je moet uitvoeren.

De verordening maakt onderscheid tussen:

• Bedieningspersoneel: Entiteiten die gereguleerde producten voor het eerst op de EU-markt brengen of uitvoeren naar landen buiten de EU. Hieronder vallen importeurs, EU-fabrikanten die grondstoffen inkopen en zelfs grote detailhandelaren die de betreffende producten rechtstreeks inkopen.
• Handelaren: Bedrijven die producten verkopen die al op de EU-markt zijn gebracht, zonder ze te wijzigen. Hieronder vallen groothandelaren, distributeurs, wederverkopers en onlineplatforms.

Exploitanten dragen de primaire wettelijke verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat producten aan de EUDR-voorschriften voldoen. Zij moeten volledige zorgvuldigheidseisen stellen, risico's beoordelen en conformiteitsverklaringen indienen voordat de producten op de EU-markt worden gebracht of uit de EU worden geëxporteerd.

Handelaren, hoewel onderworpen aan lichtere verplichtingen, moeten relevante informatie bewaren om traceerbaarheid aan te tonen. Grotere handelaren (niet-MKB's) kunnen ook met extra eisen worden geconfronteerd.

Voorbeelden van wie moet voldoen zijn:

• Een in de EU gevestigde chocoladefabrikant die cacao importeert uit West-Afrika (exploitant).
• Een detailhandelaar in meubels koopt houten stoelen in uit Indonesië (operator).
• Een supermarktketen die verpakte koffie van een merkleverancier (handelaar) verkoopt.
• Een e-commercemarktplaats die cosmetica op basis van palmolie aanbiedt van verkopers van buiten de EU (handelaar met due diligence-verplichtingen, afhankelijk van de grootte).

Deadlines voor naleving variëren per bedrijfsgrootte:

• Grote bedrijven moeten hier uiterlijk op 30 december 2025 aan voldoen.
• Kleine en micro-ondernemingen hebben tot 30 juni 2026 de tijd, met in sommige gevallen minder verplichtingen.

Ongeacht de grootte of locatie kunnen alle actoren in de toeleveringsketen worden gevraagd om documentatie of geolocatiegegevens te verstrekken om volledige traceerbaarheid en legale herkomst te garanderen.

Hoe EUDR werkt: Wettelijke vereisten en nalevingsproces

De EUDR introduceert een gestructureerd wettelijk proces om ervoor te zorgen dat de betreffende producten ontbossingsvrij en legaal geproduceerd zijn. In dit hoofdstuk worden de specifieke verplichtingen beschreven waaraan bedrijven moeten voldoen om aan de kerncriteria van de verordening te voldoen.

Criteria voor ontbossing en legaliteit

Om legaal toegang te krijgen tot de EU-markt moeten producten voldoen aan verschillende milieu- en wettelijke voorwaarden. Deze regels zijn bedoeld om ervoor te zorgen dat alle relevante goederen, ongeacht hun herkomst, op verantwoorde wijze worden geproduceerd en niet bijdragen aan de vernietiging van bossen.

Om aan de eisen te voldoen, moeten producten aan drie belangrijke criteria voldoen:

• Na 31 december 2020 geproduceerd zonder ontbossing of aantasting van bossen.
• Geproduceerd in overeenstemming met alle toepasselijke wetten in het land van herkomst.
• Vergezeld van een due diligence-verklaring waarin naleving en minimaal risico worden bevestigd.

De definitie van ontbossing omvat zowel het kappen van bossen voor landbouw als het omzetten van natuurlijke bossen in plantages. De criteria van de EUDR gelden zowel voor in de EU geproduceerde als voor geïmporteerde goederen, ongeacht of ontbossing volgens de lokale wetgeving legaal is.

Zorgvuldigheidseisen

Voldoen aan de EUDR-vereisten betekent niet alleen dat je ontbossingsvrije producten hebt - bedrijven moeten dit ook bewijzen via een gestructureerd proces. Dit houdt in dat gedetailleerde gegevens over de toeleveringsketen moeten worden verzameld en geverifieerd voordat producten in de EU op de markt mogen worden gebracht.

Operators moeten een duidelijk due diligence proces volgen voordat ze producten op de markt brengen:

• Informatie verzamelen: Verzamel gegevens over producttype, volume, productieland, leveranciersidentiteit en geolocatie van productiepercelen.
• Risicobeoordeling: Evalueer de waarschijnlijkheid van niet-naleving aan de hand van factoren zoals land van herkomst, complexiteit van de toeleveringsketen en bekende ontbossingsrisico's.
• Risicobeperking: Neem maatregelen zoals het eisen van meer documentatie, het auditen van leveranciers of het veranderen van inkooplocatie als er risico's worden gevonden.

Een due diligence-verklaring moet worden ingediend via het gecentraliseerde informatiesysteem van de EU voordat de producten op de markt worden gebracht of worden geëxporteerd. De verklaring bevestigt dat de juiste controles zijn uitgevoerd en dat het risico van niet-naleving verwaarloosbaar is.

Risicoclassificatie en impact op compliance

Om naleving op verschillende markten praktischer te maken, zal de EU een systeem invoeren waarbij sourcinglanden worden geclassificeerd op basis van risiconiveau. Deze classificatie is rechtstreeks van invloed op de diepgang en complexiteit van de vereiste due diligence.

Om de risicobeoordeling te vereenvoudigen, zal de EU landen indelen in drie categorieën: hoog risico, standaard risico en laag risico. Volledige due diligence is vereist voor landen met een hoog en een standaardrisico, terwijl voor landen met een laag risico vereenvoudigde procedures gelden.

Op dit moment worden alle landen behandeld als standaardrisico. De officiële risicolijst wordt naar verwachting op 30 juni 2025 gepubliceerd.

Praktische stappen voor bedrijven om zich voor te bereiden op EUDR

Voorbereiding op EUDR vereist vroegtijdige planning, digitale paraatheid en sterke betrokkenheid van de toeleveringsketen. In dit hoofdstuk wordt een gestructureerde strategie uiteengezet om vóór de wettelijke deadlines aan de eisen te voldoen, waarbij zowel operationele stappen als veelvoorkomende obstakels waarmee bedrijven te maken kunnen krijgen aan bod komen.

Stap-voor-stap nalevingsstrategie

Om aan de EUDR-verplichtingen te voldoen, moeten bedrijven een gestructureerde, proactieve aanpak volgen. Zo kunnen bedrijven risico's minimaliseren, de traceerbaarheid van producten garanderen en volledig voorbereid zijn op inspecties door de regelgevende instanties tegen de tijd dat naleving verplicht wordt.

Hieronder vindt u een aanbevolen workflow met de belangrijkste stappen die bedrijven moeten nemen om efficiënt en op tijd aan de EUDR-eisen te voldoen:

• Breng de toeleveringsketen in kaart: Alle relevante producten identificeren en traceren naar hun oorsprong, inclusief indirecte leveranciers.
• Traceerbaarheidssystemen implementeren: Gebruik digitale hulpmiddelen om de herkomst van producten te traceren, zoals blockchain, satellietbeelden of QR-codes voor producten.
• Risicoblootstelling beoordelen: Analyseren van inkooplocaties en praktijken van leveranciers om mogelijke ontbossing of wetsovertredingen te evalueren.
• Geïdentificeerde risico's beperken: Waar nodig corrigerende maatregelen nemen, zoals audits bij leveranciers of upgrades van documentatie.
• Documentatie bijhouden: Bewaar alle records, verklaringen en nalevingsgegevens ten minste vijf jaar.

Dit proces helpt bedrijven niet alleen te voldoen aan de wettelijke normen, maar ook de transparantie van de toeleveringsketen en de operationele veerkracht te verbeteren.

EUDR Checklist: Bent u voorbereid?

Gebruik deze checklist om te controleren of uw organisatie op schema ligt voor naleving van de relevante deadlines.

Om bedrijven te helpen zich voor te bereiden op naleving van de EUDR in de aanloop naar de deadlines van 2025-2026, bevat de volgende checklist de belangrijkste acties die ze moeten ondernemen:

• Bepaal welke van uw producten onder het EUDR toepassingsgebied vallen (aan de hand van GN-codes en goederensoort).
• Bepaal of je bedrijf een operator of handelaar is en of je als groot, klein of micro wordt beschouwd.
• Breng je toeleveringsketen in kaart tot aan het punt van oorsprong, inclusief indirecte leveranciers.
• Verzamel geolocatiegegevens voor alle relevante productiepercelen (na 29 juni 2023).
• Beoordeel de risico's op ontbossing en naleving van wet- en regelgeving per bronland en leverancier.
• Implementeer traceerbaarheidssystemen (bijv. blockchain, QR-codes, satellietgegevens). Een due diligence-systeem en interne procedures ontwikkelen.
• Bereid je voor op het indienen van due diligence-verklaringen via het centrale informatiesysteem van de EU (TRACES-NT).
• Bewaar dossiers en documentatie minstens vijf jaar.
• Train relevant personeel en betrek leveranciers bij de EUDR-vereisten.

Door deze checklist in een vroeg stadium in te vullen, verloopt de implementatie van de verordening soepeler, worden de risico's op niet-naleving beperkt en wordt ononderbroken toegang tot de EU-markt gegarandeerd.

Veelvoorkomende uitdagingen en hoe ze aan te pakken

Ondanks goede bedoelingen ondervinden bedrijven vaak praktische problemen om aan de EUDR-eisen te voldoen. Deze problemen zijn afhankelijk van de volwassenheid van de leveranciers, de beschikbaarheid van gegevens en de technische gereedheid. Om verstoringen te voorkomen, is het belangrijk om deze problemen in een vroeg stadium te identificeren en aan te pakken.

Bedrijven kunnen te maken krijgen met uitdagingen zoals:

• Ontbrekende of onnauwkeurige leveranciersgegevens.
• Onwil om geolocatie te delen vanwege lokale wetten.
• Hoge kosten van digitale transformatie.
• Weerstand van leveranciers in regio's met een hoog risico.

De oplossingen omvatten:

• Traceerbaarheidssystemen testen met geselecteerde leveranciers.
• Contractuele verplichtingen voor milieu-informatie toevoegen.
• Gebruik van geanonimiseerde geolocatie wanneer privacywetten van toepassing zijn.
• Samenwerken met werkgroepen uit de industrie om middelen te delen.

Door deze problemen proactief aan te pakken, verkleinen bedrijven het risico op niet-naleving en verbeteren ze de duurzaamheid van de toeleveringsketen.

Technologie en hulpmiddelen voor naleving EUDR

Technologie speelt een cruciale rol bij het voldoen aan de EUDR-vereisten, met name voor bedrijven die complexe of internationale toeleveringsketens beheren. Digitale tools helpen bij het automatiseren van due diligence, het traceren van de herkomst van producten en het beheren van documentatie. Dit alles is essentieel voor naleving van de regelgeving en duurzaamheid van de toeleveringsketen op de lange termijn.

Digitale hulpmiddelen en platforms

Er is nu een scala aan technologieën beschikbaar om bedrijven te ondersteunen bij het efficiënt voldoen aan de EUDR-verplichtingen.

Moderne naleving van EUDR is niet langer haalbaar zonder technologische ondersteuning. Bedrijven vertrouwen steeds meer op geïntegreerde platforms die functies bieden voor gegevensverzameling, traceerbaarheid, het in kaart brengen van geolocaties en nalevingsrapportage.

Verschillende technologieën ondersteunen de implementatie van EUDR:

• Hulpmiddelen voor het in kaart brengen van de toeleveringsketen: Traceer producten naar specifieke landpercelen en visualiseer potentiële risicogebieden.
• Satellietbewakingsdiensten: Real-time veranderingen in bosbedekking detecteren en ontbossing markeren.
• Platforms voor geospatiale analyse: Waarschuwingen, classificatie van landgebruik en voorspellende inzichten.
• Blockchain systemen: Veilige, verifieerbare gegevensuitwisseling in de hele toeleveringsketen mogelijk maken.
• Digitale productpaspoorten: Geverifieerde nalevingsgegevens voor elk product opslaan en overdragen.

Deze tools helpen bedrijven om transparante, controleerbare toeleveringsketens te creëren en de complexiteit van regelgevingsrapportage in verschillende markten te verminderen.

De rol van technologie in due diligence

Technologie versterkt due diligence door schaalbare, betrouwbare en controleerbare processen mogelijk te maken. Hoewel certificeringen en audits door derden naleving kunnen ondersteunen, kunnen ze de eigen verantwoordelijkheden van de exploitant onder EUDR niet vervangen.

Technologie verbetert due diligence door:

• Gegevensverzameling en -validatie automatiseren.
• Ondersteuning van integratie met interne nalevingssystemen (bijv. ERP).
• Een controleerbaar spoor creëren van productoorsprong en risicostatus.

Door te investeren in de juiste tools kunnen bedrijven hun compliance opschalen en vertrouwen opbouwen bij klanten en toezichthouders.

Handhaving, inspecties en sancties

Om ervoor te zorgen dat de EUDR effectief wordt uitgevoerd, verleent de EU de nationale autoriteiten uitgebreide handhavingsbevoegdheden. Deze bevoegdheden maken proactief toezicht, onderzoek en sancties tegen bedrijven die zich niet aan de regels houden mogelijk. In dit hoofdstuk wordt uitgelegd hoe de handhaving in de praktijk werkt en wat de juridische gevolgen zijn als niet aan de wettelijke verplichtingen wordt voldaan.

Hoe wordt de EUDR gehandhaafd?

De handhaving onder EUDR is gedecentraliseerd maar gecoördineerd. Elke EU-lidstaat is verantwoordelijk voor het opzetten van zijn eigen toezichtsysteem, waarbij het toezicht wordt gekoppeld via een centraal digitaal platform. Het doel is om risico's vroegtijdig te identificeren en naleving te handhaven in alle relevante toeleveringsketens.

Elke EU-lidstaat moet een bevoegde autoriteit aanwijzen die toezicht houdt op de naleving. Deze autoriteiten kunnen:

• Onaangekondigde inspecties en audits uitvoeren.
• Verzoek om corrigerende maatregelen.
• Klachten van belanghebbenden onderzoeken.
• Niet-conforme goederen in beslag nemen.

Ze zullen het gecentraliseerde EU-informatiesysteem gebruiken om toezicht te coördineren, gegevens te vergelijken en inspecties te prioriteren op basis van risico.

Gevolgen van niet-naleving

Niet-naleving van de EUDR wordt behandeld als een ernstige overtreding. Sancties moeten doeltreffend, evenredig en afschrikkend zijn en gericht zijn op zowel de financiële als de operationele aspecten van bedrijfsactiviteiten. Bedrijven die hun verplichtingen niet nakomen, kunnen aanzienlijke gevolgen ondervinden.

Sancties voor niet-naleving kunnen zijn:

• Boetes tot 4% van de jaarlijkse EU-omzet.
• Inbeslagname of vernietiging van goederen.
• Uitsluiting van openbare aanbestedingen en financiering.
• Schorsing van vereenvoudigde procedures.

Naast financiële sancties kunnen bedrijven te maken krijgen met verplichte terugtrekking van producten en reputatieschade. Vroegtijdige voorbereiding en duidelijke documentatie zijn essentieel om deze gevolgen te voorkomen.

EUDR.co: Ondersteuning voor uw nalevingsreis

Op EUDR.cohelpen we bedrijven de uitdagingen van EUDR-naleving aan te gaan met een digital-first platform dat speciaal is ontworpen voor de EU Ontbossingsverordening. Het is onze missie om certificering sneller, nauwkeuriger en schaalbaarder te maken in verschillende sectoren. Door juridische expertise, geospatiale technologie en automatisering te combineren, stellen we bedrijven in staat om aan de belangrijkste EUDR-vereisten te voldoen - van ontbossingsvrije sourcing tot traceerbaarheid op perceelsniveau - zonder de bedrijfsactiviteiten te verstoren.

Wij begeleiden bedrijven bij elke stap van het nalevingsproces. Ons platform brengt toeleveringsketens in kaart, verzamelt en valideert geolocatiegegevens, beoordeelt milieu- en juridische risico's en genereert Due Diligence-verklaringen die kunnen worden ingediend via het TRACES-NT-systeem van de EU. Alle gegevens worden opgeslagen in een fraudebestendige omgeving, zodat bedrijven altijd klaar zijn voor audits en voldoen aan de verwachtingen van de regelgeving.

We begrijpen dat veel organisaties te maken hebben met gefragmenteerde toeleveringsketens, inconsistente gegevens en beperkte technische capaciteit. Daarom zijn onze tools gemaakt om zich aan te passen, of je nu een grote multinationale importeur bent of een kleine landbouwcoöperatie. We ondersteunen verschillende formaten voor gegevensinvoer, meertalige samenwerking met leveranciers en realtime dashboards om de risicostatus en voortgang van naleving in uw hele netwerk te volgen.

Naleving van de EUDR is niet alleen een wettelijke verplichting - het is een strategische kans om vertrouwen op te bouwen, ESG-leiderschap te tonen en toegang tot de EU-markt veilig te stellen. Nu de deadlines voor naleving naderen, helpen wij bedrijven vroegtijdig te handelen en voorop te blijven lopen. Bij eudr.co zetten we complexiteit om in duidelijkheid en risico's in veerkracht, zodat uw bedrijf vol vertrouwen kan voldoen.

Conclusie

De EU ontbossingsverordening is een belangrijk keerpunt in de manier waarop bedrijven wereldwijde toeleveringsketens benaderen, met name de ketens die te maken hebben met risico's op landgebruik en ontbossing. Door te eisen dat producten ontbossingsvrij, legaal geproduceerd en geografisch gelokaliseerd zijn naar het perceel van herkomst, bevordert de EUDR de milieuverantwoordelijkheid en wordt de basis voor ethische handel hoger gelegd.

Voor professionals en besluitvormers is dit meer dan een compliance-uitdaging. Het is een kans om zorgvuldigheidssystemen te versterken, digitale traceerbaarheidstools te gebruiken en duurzaamheid in te bedden in de operationele strategie. Met deadlines die naderen in 2025 en 2026 moeten bedrijven vroegtijdig handelen, niet alleen om toegang te houden tot de EU-markt, maar ook om hun bedrijf klaar te maken voor de toekomst door middel van meer transparantie, risicobeheersing en veerkracht.

FAQ